دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران
چکیده
تعداد قابل توجهی از احادیث امامیه به‌ویژه در حوزۀ امامت و ولایت، تأویلی است. احادیث تأویلی در این پژوهه، احادیث باطنی، جری و تطبیق و متداعی را در برمی‌‌گیرد. فارغ از احادیث تأویلیِ قابل فهم، ظاهر برخی از این احادیث تأویلی، غیر منطقی، فراعرفی یا نامفهوم به نظر آمده و اعتبار و صدور چنین احادیثی را با مشکل مواجه می‌‌کند. گاه نیز بستر اتهام‌‌زنی به امامیه را فراهم آورده است.چالش بنیادین در تعامل با چنین احادیث تأویلی، کاستیِ در فهم، دشواری فهم و گاه فهمیده‌نشدن معنا و مقصود شماری از آنهاست. رویکرد شایع، توقف در فهم معنای حدیث و برساخته‌شمردن آن با توجه به آسیب سند و نااستواری متن است. اما این پژوهه برای دریافت مقصود این‌گونه احادیث تأویلی و یا دستیابی به ابعاد فزون‌‌تری از معنا و مقصود، راهکار بهره‌جستن از فضای صدور احادیث را مقدم می‌‌دارد. تجمیع شواهد و قرائن تاریخی، دستیابی به فضای صدور و انتقال ذهن به معنا و مقصود حدیث تأویلی را ممکن می‌‌سازد، نمونه‌‌های بررسی‌شده نشان می‌‌دهد که این دست احادیث تأویلی با فراز و فرودها، رخدادها و چالش‌‌های شیعه و امامیه در عصر معصومان مرتبط است و توجه به مواردی چون «راهبرد مبارزاتی صادقین8 در قبال قیام‌‌های ضداموی»، «تردیدافکنی مرجئه دربارۀ عاقبت‌‌بخیری امام علی×»، «انکار شایستگی و مشروعیت امام علی× توسط مخالفانی چون عثمانیه»، «یادکرد فضیلت معیار در جانشینی رسول‌الله|» فهم احادیث تأویلی مرتبط را مقدور ساخته و کارآمدی راهکار مورد نظر را نشان می‌‌دهد.
)