امامان معصوم(ع) متناسب با زمان خویش در عرصه های مختلف حرکت جهادی داشتند. یکی از عرصه های جهاد در عصر رضوی، جهاد فکری و تبیینی بود. در جهاد تبیین تلاش مشقت آوری صورت می گیرد تا فکر ها از انحراف نجات یابد و دل ها قانع گردد. یکی از شیوه های جهاد تبیین، مناظره است. امام رضا(ع) از فرصت های مناظره با بزرگان و دانشمندان ادیان مختلف، در راستای جهاد تبیین استقبال نموده اند تا از رهگذر آن حقایق ناب مباحث توحید، نبوت و امامت را که مربوط به حوزه شناخت و معرفت می باشد و مهمترین قلمرو جهاد تبیینی نیز به شمار می رود روشن گری نمایند. بی تردید الگو گیری از مناظره های آن حضرت نیازمند بازشناسی مولفه های گوناگون آن در عرصه جهاد تبیین است که پژوهش پیش رو برای دستیابی به این هدف سامان یافته است. این پژوهش با شیوه تحلیلی، توصیفی و با استفاده از روش کتابخانه ای، تلاش کرده است تا این فرض را اثبات نماید مبنی بر اینکه مولفه های قبل از مناظره تبیین گرانه، علم و محاسبه گری است در حالی که مولفه های حین مناظره: منطق قوی، برهان مداری، روشن گری و باورپذیری است. ضمن اینکه توجه به مولفه های اخلاقی و رفتاری مانند سعه صدر، انصاف مداری و رفتار محترمانه و بزرگ منشانه، چاشنی اصلی موفقیت در جهاد تبیین مبتنی بر مناظره محسوب می گردد.این مولفه ها که بر اساس تلاش نگارنده بازشناسی شده است می تواند به عنوان الگوی مناسبی در جهت حرکت جهاد تبیین قرار گیرد.
)